Svona virkar krónan - Kafli 9

Guðmundur Gunnarsson skrirfar í dag!

Ónýtur gjaldmiðill veldur óróleika á vinnumarkaði

Það eru ekki nema 2-3 áratugir síðan allar innistæður íslenskra sparifjáreigenda í bönkum og lífeyrissjóðum brunnu upp á verðbólgubáli. Þar lagðist á eitt, lélegur gjaldmiðill og sveiflukennd, ómarkviss peningastjórnun, sem er ekki trúverðug, enda erlendir fjárfestar tregir til þátttöku í rekstri á íslandi. Upptaka evru eða tenging krónunnar við Evruna með vikmörkum og baktryggingu Seðlabanka ESB eins og Danir og Færeyingar hafa gert mun gera okkur kleift að ná langþráðum stöðugleika.

Seðlabankinn áætlar að með upptöku evru sparist 5 til 15 milljarðar króna á ári í beinan viðskiptakostnað. Þá getur sjálfstæð mynt ein og sér virkað sem viðskiptahindrun. Beinn viðskiptakostnaður vegna sérstaks gjaldmiðils er kostnaður sem fylgir því að skipta úr einum gjaldmiðli yfir í annan, það er þegar evrur eru keyptar fyrir krónur og öfugt. Þessi kostnaður lendir bæði á fjármálafyrirtækjum sem eiga viðskipti sem erlendan gjaldeyri fyrir innlendan og einnig hjá einstaklingum og fyrirtækjum sem þurfa að kaupa eða selja erlendan gjaldeyri til að greiða fyrir tiltekin viðskipti.

Einnig verður að benda á þann sparnað sem hlýst af því að þurfa ekki að halda úti stórum gjaldeyrisforða til að styðja við smáa mynt. Vaxtakostnaður vegna gjaldeyrisvarasjóðsins Íslands er um 33 milljarðar króna á ári og eins hærri vaxtakostnaðar vegna þeirra lánakjara sem Íslandi býðst með sinn ótrúverðuga gjaldmiðil.

Lækkun vaxta mun hafa gríðarleg áhrif á greiðslubyrði einstaklinga, heimila og fyrirtækja. Sem dæmi má nefna að samkvæmt nýlegum útreikningum Alþýðusambands Íslands getur árlegur sparnaður fyrir íslensk heimili numið um 15 milljörðum króna fyrir hverja prósentu í lægri vöxtum.

Óstöðugur gjaldmiðill veldur því að vextir hér á landi eru um 5% hærri en í nágrannalöndum okkar, þetta kostar heimilin og fyrirtækin í landinu gríðarlega mikið, eða með öðrum orðum íslensk heimili eru að greiða árlega 75 milljarða í vexti umfram það sem hér væri ef við værum með „eðlilegan“ gjaldmiðil.

Til þess að dreifa þessum gríðarlega vaxtakostnaði eru húsnæðislán á Íslandi 40 ár í stað 20 ára eins og er í þeim löndum sem við berum okkur saman við. Íslensk fjölskylda greiðir 2,4 sinnum meira fyrir sína íbúð þegar upp er staðið. Til þess að geta það þarf íslenska fjölskyldan að skila um 10 klst. lengri vinnuviku en sú danska, ekki í 20 ár heldur 40 ár svo öllu sé til haga haldið. Ef við værum með lán á breytilegum vöxtum, þá koma reglulega tímabil þar sem engin ræður við vaxtagreiðslurnar. Þegar ég keypti mína fyrstu íbúð árið 1971 fóru vextir á tímabili upp í 49,5%. Til þess að ráða við þetta þá var tekin upp árið 1982 greiðsludreifing á vöxtum með því að færa hluta ofurvaxtanna með jafngreiðslukerfi yfir á seinni hluta 40 ára greiðslutímabils.

Andstæðingar þess að íslenskar fjölskyldur geti búið við sambærileg kjör og fjölskyldur í nágrannalöndum okkar segja að með því sem stefnt að afsali fullveldi þjóðarinnar. Öll þekkjum við mörg dæmi um sjálfstæðar þjóðir sem ekki telja brýna þörf að nota eigin mynt. Þar má t.d. nefna Lúxemborg með innan við hálfa milljón íbúa, eitt af stofnríkjum Evrópusambandsins og smáríkið Möltu með tæplega 400.000 íbúa. Eystrasaltslöndin þrjú, Eistland, Lettland og Litháen, sem fagna frelsi eftir langa ánauð, stefna inn í Evrópusambandið og eru að taka upp Evru, trúlega ekki með nýja áþján í huga. Finnar nota Evru og Danir eru með sinn gjaldmiðil fasttengdan við Evru, þannig mætti lengi telja. Eru leiðtogar þessara þjóða landráðamenn?

Íslenskum launamönnum er gert að búa í efnahagslegum þrælabúðum. Í könnunum kemur fram að íslenskir launamenn eru harðastir allra Evrópuþjóða í verkföllum og vinnudeilum. Það er ómögulegt að semja um laun þar sem efnahagsumhverfi er óstöðugt og verðbólgan og reglulegar gengisfellingar eyðileggja alla kjarabaráttu. Besti kostur krónunnar segja efnahagsráðunautar fyrrverandi ríkisstjórna er að „þá er blóðsúthellingalaust hægt að leiðrétta of góða kjarasamningar verkafólks með því að gengisfella krónuna.“

Sem dæmi má nefna að Rafiðnaðarsamband Íslands hefur frá árinu 1970 samið um launahækkanir sem nema um 3.500% launahækkunum, á sama tíma hefur Danska rafiðnaðarsambandið samið um 330% launahækkanir. Þetta segir reyndar allt sem þarf að segja um þetta mál.

Íslenskir rafiðnaðarmenn eru ekki 3.000% flinkari í kjarasamningum en Danir. Það blasir við þegar kaupmáttur okkar er borinn saman við Danina, þrátt fyrir að við látum 10 klst. lengri vinnuviku liggja milli hluta. Það er skattur sem íslenskur launamaður skilar til samfélagsins og útflutningsfyrirtækjanna til þess að standa undir því fullveldi að viðhalda íslenskri krónu. Veik króna stuðlar að verkföllum og óstöðugleika á vinnumarkaði. Það er verulegur ávinningur í því að nota mynt sem skipar traustan sess á alþjóðavettvangi, en upp á slíka stöðu býður Evran.

 

Við höfum undanfarnar vikur fylgst með óróleika meðal heilbrigðistétta, sú snjóhengja sem þar hefur safnast upp var ekki leist endanlega með samningum við  hjúkrunarfræðinga. Það vitum við öll.

 

Það að dæma verðtryggingu ólöglega leysir ekki lánavanda heimilanna, lánavandinn mun einfaldlega breytast og ekki endilega batna. Það vitum við öll.

 

Við verðum að ráðast að rót vandans.

Sko - Ég með minn takmarkaða skilning næ þessu ekki

• Er verið að halda því fram að á neytendalánum(orð sem mér finnst ekki eiga við 40 ára lán til húsnæðiskaupa en látum það vera) en sem sagt er verði að halda því fram að þessi lán megi ekki vera með breytilegum vöxum, ekki með verðtryggingu og eiga afborganir að vera eins og þær eru skrifaðar á blaðið í upphafi.  Þ.e. fastir vextir og engar breytingar í 20 ár.
• Nú er t.d. fyrst til þess að geta að krónan hér er eins og hún er. Króna í dag er 20x verðminni en þegar 2 núll voru tekin af henni um 1980. Þannig að ef ég hefði tekið 1 milljón þá þá jafngilti það 20 milljónum í dag. Hvernig í ósköpunum ætti þá að verða hér einhver lánamarkaður? Danska krónan var t.d. jöfn nýju krónunni en í dag kostar hún okkur um 20 Ísk. krónur.  Og svona yfirleitt í löndum þar sem eru sveiflur.
• Nú eru breytilegir vextir ´öllum löndum. Og verðtrygging er í raun bara að fólk frestar ákveðnum hluta vaxta yfir restinna á lánstíma. Ef að breytilegir vextir eru löglegir af hverju ætti þá verðtrygging að vera ólögleg.
• Þegar við gerðumst aðilar að EES þá vorum við með verðtryggingum. ESA hefur marg oft skoðað t.d. Íbúðalánasjóð. Á ég að trúa því að þeir hafi aldrei rekið augun í þetta.
• Held að ef þetta reynist rétt þá fari annað hvort Íslenska ríkið á hausinn því það væri búið að borga um 20x þá of mikið af þessum lánum ef þetta gilti aftur í tíman frá því við gerðumst aðilar að EES. En ef þetta eru nýrri lög. Kannski frá 2009 sem er ártal sem ég man að einhver hafði talað um ný lög hjá ESB þá er spurning hvort við erum búin að fullgjilda það. Og  þá myndi þetta gilda til framtíðar.
• En ég leyfi mér að efast um að verðtrygging sé ólögleg og hún verði áfram val. Annars verðum við hér með íbúðalán sem engin getur í raun tekið þar sem þau verða með svo háum vöxtum. Þ.e. ekki nema fyrir litlum hluta af kaupverði íbúðar. Nema að fólk sem með nógar tekjur.
• Þarf að kanna þetta mál strax. Ómögulegt að hafa þessa umræðu yfir okkur í nokkur ár í viðbót..
• Ljóst ef þett myndi allt reynast rétt sem er í þessari frétt þá er sjálf hætt með krónu. Því það er ljóst að engin myndi geyma peninga í bönkum eða á annan hátt sem myndi kannski rýrna í verðbólgu og rýrnun krónunar um helming á kannski 5 árum.  Og engnin myndi lána í krónum því að hann væri kannski að fá helming til bara vegna þess að krónan rýrnar stöðugt og verðbólga étur þetta upp. Nema þá á okurvöxtum til að tryggja verðgildi útlána. Vextir urðu hér yfir verðtryggingu jú um 30% sem þýðir að af kannski 10 milljóna láni þyrfti fólk að borga fyrst árið eftir að það tekur lánið um 3,5 milljónir í vexti. 

Lánin álitin ólögleg